Stop de sloop van historisch interieur in Groningen

In oude wijken in de stad Groningen wordt het complete historische interieur uit begin 1900 of ouder in de ene na de andere woning gesloopt, wegens ombouw tot kleine zelfstandige appartementen.
Daarbij worden meer dan een eeuw oude originele trapleuningen voorzien van handgemaakt houtsnijwerk, schoorstenen, marmeren schouwen, sierlijsten, paneeldeuren, tussenmuren, inbouwkasten, vloeren, rijk versierde stucplafonds, ornamenten, tegels en glas-in-lood ramen kort en klein geslagen en in containers gedumpt. Dit gebeurt onder andere in de Badstratenbuurt, Binnenstad, De Hoogte, Hortusbuurt, Noorderplantsoenbuurt, Oosterpoortbuurt, Schildersbuurt, Stationsgebied en Zeeheldenbuurt.
De omwonenden worden daarbij niet geïnformeerd, noch Stichting Monument en Materiaal ter behoud van de originele authentieke elementen.

Het voordeel van ombouw tot kleine zelfstandige appartementen, en de reden waarom het gebeurt, is hogere inkomsten voor de eigenaar, omdat volgens de huidige regelgeving voor zelfstandige appartementen een hogere huurprijs gevraagd mag worden dan voor onzelfstandige kamers, waarna er via huurtoeslag een stroom belastinggeld naar de eigenaar gaat lopen.

Dit ondanks dat uit onderzoek van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) blijkt dat de huurprijzen voor woonruimte nu al te hoog zijn.

Groningse studentenkamer gemiddeld 78 euro te duur: ‘Gemeente moet ingrijpen’ | Sikkom
sikkom.nl/groningse-studentenkamer-gemiddeld-78-euro-te-duur-gemeente-moet-ingrijpen/

De huidige regelgeving die leidt tot de ombouw tot kleine zelfstandige appartementen, zorgt echter – naast hogere huurprijzen – voor vele lange termijn nadelen.

Dit nog afgezien van eenmalige nadelen, zoals het moeten verhuizen van de kamerbewoners, het tijdelijk niet beschikbaar zijn van de panden en schade bij omwonenden door trillingen – vooral door de sloop van de schoorstenen en tussenmuren – en geluidsoverlast en gruis op de stoepen.

Het historische interieur gaat definitief verloren. En dat nadat er eerder al zo veel verloren is gegaan in de stad, met name tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zelfs de huurders die zo’n omgebouwd zelfstandig appartement uiteindelijk huren, vinden het zonde dat alle historische elementen zijn verdwenen en binnen de woning nergens meer zichtbaar is dat deze meer dan een eeuw oud is. Het Loket Bouwen en Wonen van de Gemeente Groningen heeft aangegeven de sloop eveneens zonde te vinden, maar dat zowel dit als het ontbreken van een (goede) reden geen grond is waarop ze momenteel een aanvraag voor een sloopvergunning in een niet-monument mogen weigeren.
Elk omgebouwd pand vermindert het aantal beschikbare wooneenheden in de stad met minstens één en vaak twee, terwijl de huurprijzen van kamers omhoog gaan doordat daar juist veel vraag naar is.
De woningen worden er niet steviger op door het slopen van de originele tussenmuren en schoorstenen.
Door de sloop van de originele schoorstenen wordt het beschermde stadsgezicht aangetast.
Door de vervanging van de originele (gebrandschilderde) ramen wordt het beschermde stadsgezicht aangetast.
De rijtjeswoningen hebben vaak enkelsteens steunmuren, waar bij de ombouw al het originele dikke zware stucwerk en tegels vanaf gesloopt worden, waarna vervolgens dunne gipsplaten op de ruwe enkelsteens steunmuren worden geplaatst. De geluiddemping tussen de woningen neemt hierdoor sterk af, terwijl tegelijkertijd wat toilet / keuken was, wordt vervangen door appartement (woon/slaapkamer met open keuken), waarbij geluiddemping juist belangrijker is.
Waar de woningen met kamerverhuur in hun originele staat bleven, met als voornaamste aanpassing sloten op te kamerdeuren, en eenvoudig weer gezinswoningen zouden kunnen worden, is dit na de sloop van het historische interieur en met, vaak zes, kleine keukens, douches en toiletten praktisch onmogelijk.
Dat dit ombouwen momenteel is toegestaan, en met de huidige regelgeving zelfs financieel voordeliger is dan behoud in originele staat, is des te opmerkelijker, daar verantwoordelijk PvdA wethouder Roeland van der Schaaf heeft erkend dat de balans tussen studenten en gezinnen scheef is, en er volgens hem veel te veel kamerverhuurpanden zijn.

In het Dagblad van het Noorden artikel Omwonenden trekken aan de bel over sloop in Groningen: ‘Puur vakmanschap verdwijnt in rap tempo’ staat:

Een oplossing is volgens verantwoordelijk wethouder Roeland van der Schaaf dat bewoners zich organiseren en als coöperatie studentenhuizen opkopen om er een ‘gewoon’ huis van te maken. “Als gemeente willen we dat faciliteren.”

Wat dit faciliteren als Gemeente Groningen inhoudt is onduidelijk.
Er is zeker bereidheid bij bewoners om hier geld in te steken, en daarmee de historische interieurs te behouden, echter staan de studentenhuizen niet te koop.
Daarnaast is de huidige regelgeving ook niet zo dat een sloopvergunning pas toegekend kan worden indien er niemand te vinden is die de panden in hun huidige originele staat wil overnemen en behouden.
Nog afgezien van dat de huidige sloop op een te grote schaal plaatsvindt om op deze manier te kunnen voorkomen, is het gezien de huidige regelgeving ook geen oplossing waarmee de sloop in een deel van de panden is te voorkomen.

Voorstellen

De monumentenstatus toekennen aan waardevolle interieurs en het (eenvoudiger) mogelijk maken om een beschermde status te verkrijgen voor mooie originele historische elementen, zodat – naast het beschermde stadsgezicht (de buitenkant, uitsluitend de voorgevel) – ook de bijzondere elementen van het historische interieur beschermd zijn, “gemeentelijk monument light: een gemeentelijk monument waarvan de te beschermen bestanddelen limitatief zijn benoemd”.
De regelgeving aanpassen, zodat het niet langer qua winstoogmerk voordeliger is om het historische interieur te slopen en deze te vervangen door kleine zelfstandige appartementen, door de discrepantie tussen huurtoeslag wel voor zelfstandige en niet voor niet-zelfstandige woningen op te lossen door middel van een hervorming van het toeslagenstelsel.
Per direct vastleggen dat er in de toekomst geen huurtoeslag naar panden zal gaan waarbij dit momenteel niet al zo is, zodat deze later (na sloop en ombouw) niet alsnog voor huurtoeslag in aanmerking komen. De verhuurder die sloopt en ombouwt wordt nu beloond met een constante stroom belastinggeld in de vorm van huurtoeslag, terwijl een verhuurder die behoudt en onderhoudt dat niet krijgt. De huidige regelgeving dat huurtoeslag alleen voor zelfstandige woningen geldt, terwijl ombouw is toegestaan, werkt als slooptoeslag.
De regelgeving aanpassen, door het sinds 2017 geldende splitsingsverbod – waardoor geen panden meer opgekocht mogen worden om daarbinnen aparte kamers of appartementen te verhuren – uit te breiden, zodat huidige van origineel historisch interieur en gezinswoning indeling voorziene panden die als onzelfstandige kamerverhuurpanden in gebruik zijn, niet intern mogen worden gesloopt om tot kleine zelfstandige appartementen te worden omgebouwd, omdat er genoeg vraag is naar onzelfstandige kamers en gezinswoningen.
De regelgeving aanpassen, zodat bij plannen voor aanpassingen en verbouwingen van beschermde stadsgezichten, monumenten en historische, beeldbepalende en karakteristieke panden eerst onderzoek naar interieurwaarden moet worden gedaan, vergelijkbaar met de huidige regels over archeologisch onderzoek bij (potentieel) archeologische waarden voordat ergens gebouwd mag worden.
De regelgeving aanpassen, zodat omwonenden ruim vooraf actief worden ingelicht over aangevraagde verbouw- en sloopvergunningen, om hier vervolgens voor uitvoering bezwaar tegen te kunnen indienen, bij voldoende bezwaren geen vergunning verlenen, en eventueel het pand overnemen (oplossing volgens Partij van de Arbeid wethouder Roeland van der Schaaf).
De regelgeving aanpassen, zodat bij aanpassingen en verbouwingen zoveel mogelijk originele interieurelementen behouden of hergebruikt moeten worden: ook bij een andere indeling zijn er immers trapleuningen, deuren, plafonds, etc. nodig. Eventuele toevoegingen en wijzigingen dienen uitgevoerd te worden in passende stijl.
De regelgeving aanpassen, zodat originele elementen die bij een andere indeling niet behouden of hergebruikt kunnen worden, niet kapot in een vuilcontainer belanden, maar gaan naar bijvoorbeeld Stichting Monument en Materiaal.
Ook voor gedecoreerde stucplafonds met ornamenten is veel belangstelling, deze kan een restauratie stukadoor in zijn geheel loshalen, om ze later terug te plaatsen, of elders te gebruiken. Dit geldt ook voor onder meer schouwen (een schouw of schoorsteenmantel, in huizen van welgestelden vaak een pronkstuk vervaardigd uit gebeeldhouwde steen zoals marmer, is een stookplaats met daarboven een kap voor het afvoeren van de rook), trapleuningen met houtsnijwerk, panelen, lijsten, en suite schuifdeuren, inbouwkasten, tegels en glas-in-lood ramen.
De regelgeving aanpassen, zodat de geluiddemping tussen woningen bij een verbouwing niet vermindert.
De regelgeving aanpassen, zodat de stevigheid van woningen bij een verbouwing niet afneemt en er geen schade bij omwonenden ontstaat.
De gemeente zou gedifferentieerde leges kunnen heffen voor verbouwvergunningen, door voor het ombouwen van een woonruimte waar men niet zelf in woont een hogere lege te heffen dan voor het ombouwen van een woonruimte waar men zelf resideert.

Zodat historisch interieur zoveel mogelijk behouden blijft, en we kunnen blijven zeggen: Er gaat niets boven Groningen.

Bewoonster voormalig studentenhuis: “Mijn huis is van 1903. Voordat ik het kocht jaren een studentenhuis. Daardoor zit al het oude er gelukkig nog in, nooit verbouwd. Zo mooi en sfeervol!”

Student op kamers: “In mijn studentenhuis wil de huisbaas gedeelde zaken zoals aanrecht, gootsteen, keukenkastjes, kookplaat, wasmachine, douche, toilet, wasbak, kapstok, etc. allemaal binnen de ruimte van mijn huidige kamer proppen. Dat ik daardoor enorm achteruit ga in netto beschikbare ruimte en de helft van mijn meubilair niet meer in mijn kamer past was zijn probleem niet. Officieel zou ik er zelfs op vooruit gaan, omdat ik er een volstrekt nutteloze entree bij krijg. Dat het aantal bewoners van ons huis daalt door deze buitengewoon inefficiënte wijzigingen is ook bizar gezien de wachtlijsten voor woningzoekenden. Gezellig samen koken in een ruime keuken is er straks niet meer bij. De droger en vaatwasser wil hij laten vervallen, omdat daar in de nieuwe opzet geen plek meer voor is. Tevens vervalt het dakterras, want dat gaat exclusief bij een andere kamer horen, en wordt ontoegankelijk voor de overige huisgenoten. De klassieke versieringen in huis gaan er allemaal uit, daar komt niks voor in de plaats. Dan denk je dat de huurprijs wel flink omlaag zal gaan vanwege al deze grote nadelen, maar nee hoor, de huur gaat ook nog eens omhoog.”

“Er zijn momenteel veel kamerverhuurpanden waarin vrijkomende kamers leeg blijven en soms al lang leeg staan, en zelfs actief door huisgenoten aangedragen nieuwe huurders niet worden geaccepteerd, wat een indicatie blijkt voor toekomstige ombouw, die dan meestal wordt uitgevoerd nadat het kamerverhuurpand door verloop vanzelf (grotendeels) leeg staat. Daardoor wordt maar bij weinigen het verschil tussen voor en na de ombouw goed zichtbaar, namelijk enkel wanneer een pand omgebouwd wordt terwijl er nog wel huurders aanwezig zijn, die dan twee keer binnenshuis moet verhuizen.”

Historicus: “Meer dan honderd jaar geleden zijn door zeer kundige vakmensen met de beste bouwmaterialen chique schitterend ontworpen en afgewerkte herenhuizen gebouwd, welke al lange tijd beschermd stadsgezicht zijn. Ook bij het construeren van het ambachtelijke bijpassende unieke interieur zijn destijds kosten noch moeite gespaard. Geen twee van de in Jugendstil of Art Nouveau stijl uitgevoerde gevels zijn helemaal identiek, terwijl de huizen van zowel binnen als buiten bij elkaar als huizenblok, straat en wijk een prachtig geheel vormen.”

Monumentencommissie: “Het gaat niet alleen om de buitenkant. Ook op de geschiedenis áchter de voorgevel moeten we in een beschermd stadsgezicht zuinig zijn. We moeten waken voor een ‘façade-architectuur’, waarbij alleen de voorgevel behouden blijft. Eigenaren van monumentale en beeldbepalende panden moeten beseffen dat zij als een soort van rentmeester de panden aan toekomstige generaties door moeten geven.”

Pand Brugmans en Co te Groningen.
Beschilderingen der Balken (onderkant en de zijden) ware grootte.
Beschildering der Nis (¼ gedeelte) ware grootte.
Rozet, ware grootte.

Buurtbewoner: “Momenteel wordt schitterend geheel in stijl uitgevoerd en rijk versierd interieur van zeer hoge kwaliteit door geldwolven die daar niets om geven helaas massaal volledig gestript, puur om financiële redenen. Echt alles wordt uit de huizen gehaald en weggegooid. Ik vind het een regelrechte schande, waar zo spoedig mogelijk iets aan gedaan moet worden. Het is nog niet doorgedrongen tot eigenaren en ontwikkelaars dat een huis met authentieke details veel meer waard is dan de eenheidsworsten die ze nu creëren. Weg met die investeerders die al het handwerk kapotmaken en de boel even snel aftimmeren met moderne strakke gipsplaten. Huisjesmelkers maken die appartementjes alleen maar om maximaal huurtoeslag (voorheen huursubsidie) te slurpen. Jij en ik betalen die vandalen dus via de Belastingdienst! Het is een grof schandaal! We moeten onze rijke historie respecteren, zuinig zijn op deze erfenis en er alles aan doen om dit soort praktijken van cultuurbarbaren te stoppen, zodat de stijlvolle huizen niet worden gereduceerd tot inhoudsloze hoezen.”

Buurtbewoner: “Na zelf eindeloos veel tijd, moeite en Euro’s besteed te hebben aan zo origineel mogelijke reconstructie van jammer genoeg door brand en waterschade beschadigde deurbekroningen, rozetten en sierplinten, zie ik in de studentenhuizen om mij heen tot mijn gigantische afschuw en frustratie het prachtigste puntgave originele ambachtswerk moedwillig in stukken gehakt en respectloos in containers gesmeten worden. Dat is toch ongekend vandalisme van erfgoed? Inmiddels weet ik als geen ander hoeveel specialistische arbeid het bij de bouw geweest moet zijn om het allemaal zo mooi en bij elkaar passend te krijgen. Als al verbouwd zou moeten worden, verplaats dan alleen wat wijzigt, en draag wat niet meer gebruikt wordt over aan een ander, maar haal niet de ziel uit een pand door al het oorspronkelijke te strippen, en maak dat al helemaal niet kapot. Wat nu gebeurt zou strafbaar moeten zijn!”

Zie ter vergelijking bovenstaande drie foto’s naast elkaar. Zie ter vergelijking bovenstaande eerste en laatste foto naast elkaar.

Dochter van eerdere eigenares: “Vreselijk die onnodige vernieling. Mijn oma, moeder en ik zijn hier geboren en getogen, het doet pijn om te zien wat er gaande is. Te treurig voor woorden dat al die karakteristieke elementen domweg gesloopt worden. Er aandacht voor blijven vragen totdat het signaal op hoger niveau wordt opgepikt en dit stopt.”

Zegt toe bij de herijking van de omgevingsplannen de stand van zaken te melden en inzichtelijk te maken wat de voor- en nadelen zijn, welke opties er zijn om uit te kiezen, met name voor de wijken waar dit speelt Schilderswijk, Korrewegbuurt etc. dan kan de Gemeenteraad aan het ombouwen van kamers naar appartementen zelf een einde maken.
Komt terug op de vraag of de historische interieurs beschermd kunnen worden, dan wel een verplichte aanlevering mogelijk is aan ‘Monument en Materiaal’.

Gemeenteraad: Meerjarenprogramma’s (collegebrief leefbaarheid)
gemeenteraad.groningen.nl/Vergaderingen/gemeenteraad/2021/27-januari/15:30 Moties woensdag 27 januari 2021 M 6 behoud historische interieurs. GroenLinks, Stadspartij, SP, PvdA Voor: GroenLinks, PvdA, D66, SP, VVD, ChristenUnie, Partij voor de Dieren, CDA, 100% Groningen, Stadspartij voor Stad en Ommeland, Student en Stad, Partij Voor de Vrijheid, unaniem aangenomen. M 8 ‘Ik wil dan wel een huisje behouden, zo’n huisje waar ik vroeger altijd samen woonde’. Student & Stad, PvdD Tegen: GroenLinks, PvdA, D66, SP, VVD, ChristenUnie, CDA, 100% Groningen.
Voor: Partij voor de Dieren, Stadspartij voor Stad en Ommeland, Student en Stad, Partij Voor de Vrijheid. M 9 ‘Dus blijf ik de hele tijd maar zeuren, dat ze stoppen moet, en wel meteen’ Student & Stad, PvdD